حمل در قضیه حملیه بر دو قسم است: یکى حمل اولى ذاتى، و دیگرى حمل شایع صناعى. حمل اولى ذاتى آن است که در آن موضوع و محمول هم به حسب وجود خارجى و هم به حسب مفهوم ذهنى (به حسب مفهوم و مصداق) یکى هستند؛ یعنى موضوع و محمول از هر جهت عین هم اند، مانند »انسان انسان است« و »درخت درخت است« و »انسان بشر است«. این نوع حمل، مفید علم تازهاى نیست و حملى کاملاً ضرورى و بدیهى است. به همین جهت گاه از آن چه تعبیر مىکنند که »حمل شىء بر نفس ضرورى است«. گاهى ممکن است کسى فکر کند یک چیز از خودش سلب مىشود. براى ارشاد و تنبّه به چنین فردى از حمل اولى استفاده مىشود. علت تسمیه این حمل به اولى ذاتى آن است که اولاً این نوع حمل، اولى الصدق و الکذب است، ثانیاً تنها در ذاتیات جارى مىشود. حمل شایع صناعى حملى است که موضوع و محمول آن از حیث مفهوم مغایر باشند ولى از لحاظ وجود خارجى و مصداق متحد و یکى باشند، مانند: »انسان حقیقت جو است« و آهن هادى الکتریسیته است« و »آهن در هواى مرطوب زنگ مىزند«. وجه تسمیه این حمل و شایع صناعى آن است که در علوم و صناعات این گونه حمل شایع و متداول است. (1) پاورقى: 1 - دکتر محمد خوانسارى، منطق صورى، ج 2، ص 60، محمد رضا، المنطق، ص 95.
|